لابد برای خیلیها فاصلهی از بیمارستانِ فیروزآبادی شهرری که پدر به عنوان پزشکیار در آن فعالیت میکرد تا آکادمی موسیقی وین راه زیادی است، به همان زیادیِ فاصلهی تهران تا اتریش، ژوهانسبورگ، آلمان، ترکیه و ژاپن. لابد در تصور خیلیها هم نمیگنجد ... .
لابد برای خیلیها فاصلهی از بیمارستانِ فیروزآبادی شهرری که پدر به عنوان پزشکیار در آن فعالیت میکرد تا آکادمی موسیقی وین راه زیادی است، به همان زیادیِ فاصلهی تهران تا اتریش، ژوهانسبورگ، آلمان، ترکیه و ژاپن. لابد در تصور خیلیها هم نمیگنجد چطور، کسی که اولین مواجههاش با موسیقی، مطربی و روحوضی بوده و حتی دست به تجربههایی در این زمینه هم زده است، میتواند دستیار «هربرت فون کارایان» بشود و بعد رهبری مهمترین ارکسترهای جهان را برعهده بگیرد. شاید کسی تصور هم نکند بشود با چند جلسه تمرین، ارکستری که سالها تعطیل بوده را واداشت «سمفونی نهم بتهوون» را بنوازد و خوب و بیعیب و نقص هم بنوازد. همهی این کارها را اما «علی رهبری» کرده است. اینها را میشد در اولین کنسرت رسمی ارکستر سمفونیک تهران به رهبریاش دید و تعجب کرد و البته مثل همیشه نگران تداومش بود یا بیخیال نگرانیهای معمول که اصلا خاص این سرزمین است، به اجرایش نگاه کرد و به نوازندگانی که به توصیهاش گوش کرده و نتها را حفظ کرده بودند تا همراه با دستهای او بنوازند.
موومان اول
خب خیلیها نفس راحتی کشیدند. ارکستر سمفونیک تهران بالاخره کنسرت داد. سرانجام وعدهها و وعیدها محقق شد و همین ابتدای کار البته ناگفته نماند که رسانهها چه نقش پررنگی در این قضیه داشتند. آنقدر نوشتند و گفتند که تهران، ارکستر ندارد و به اندازهای مسوؤلان را تحت پرسش – فشار- قرار دادند که در نهایت، ارکستر سمفونیک تهران، یکشنبه و دوشنبه – 24 و 25 اسفند ماه 93- بعد از سالها تعطیلی اجرای صحنهای داشت. اتفاق آنقدر مهم هست که اسحاق جهانگیری (معاون اول رییس جمهور)، علی جنتی (وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی)، علی مرادخانی ( معاون هنری وزیر ارشاد)، محمدرضا عارف در کنار هنرمندانی چون شهرام ناظری، فریدون شهبازیان، فرهاد فخرالدینی و بسیاری دیگر به دیدن برنامه بیایند.
موومان دوم
میگوییم برنامه، چون در آن آدابی فراتر از کنسرتهای معمولی هم انجام شد. برای مثال ابتدا فیلمی پخش شد که در آن حسن روحانی – رییس جمهور- به هنرمندان وعده داده بود که ارکستر سمفونیک تهران بازگشایی خواهد شد:« من از اینکه ارکستر سمفونی و ارکستر موسیقی ملی به تعطیلی کشیده شده است بسیار متأسفم و حتماً این دولت در همین ماههای آینده آن را احیاء خواهد کرد. اگرچه ممکن است وزیر باز هم کارت زرد بگیرد. این دولت به تمام تعهداتی که در دوران انتخابات داده است عمل خواهد کرد.» البته حالا چند ماهی بیشتر از آن چند ماه که رییس جمهور قولش را داده بود، گذشته است؛ اما اگر بدهیهای سرسامآور به نوازندگان که از دولت قبل باقی مانده و مشکلاتِ به ارث مانده از آن دوران را در نظر بگیریم، میتوانیم این فاصله را نادیده گرفته و حتی بیش از آن خوشحال باشیم . شاید هم منتظرِ حضورِ رییس دولت یازدهم در کنسرت بعدی ارکستر که از همان اولین مناظرات انتخاباتیاش از موسیقی گفت و از هنرمندان این رشته، به خصوص اینکه او اولین رییس جمهورِ ایران است که مستقیم دربارهی این ارکستر اظهار نظر کرده است. حرفهای وزیر ارشادش هم در فیلم پخش شد. وزیرِ صبوری که زیر تمام فشارها، همچنان در دو سال گذشته، بازگشایی ارکستر را وعده میداد:« ما در حال احیای ارکستر سمفونیک هستیم و تاخیری هم که در اجرای ارکستر پیش آمده، به خاطرِ انتخاب رهبری شایسته است تا تمام هنرمندان او را قبول داشته باشند.»
اسحاق جهانگیری هم که تا پیش از این بیشتر به عنوانِ چهرهای اقتصادی شناخته میشد، در این فیلم صحبت کرد. او از این گفت که ارکستر سمفونیک مورد حمایت دولت تدبیر و امید خواهد بود. معاون اول رییس جمهور به این مساله اشاره کرد که از بازگشایی دوبارهی ارکستر خوشحال است.
موومان سوم
سید عباس سجادی، در این مراسم حضور داشت؛ این بار نه به عنوان مجری؛ برای اینکه خبر خوبی بدهد:«امیدواریم که ارکستر موسیقی ملی هم اردیبهشت ماه فعالیتهایش را آغاز کند.» او از ارکستر دیگری میگوید که زمانِ مرادخانی و دولت اصلاحات شکل گرفت. به رهبری فرهاد فخرالدینی که یکتنه ارکستر را هدایت کرد و خیلیها یادشان میآید چقدر ماهرانه و چه اندازه دور از هیاهوها. حالا فرصت تا اردیبهشت کوتاه است و مانده تحقق این وعدهی تازه.
موومان چهارم
علی رهبری روی سن آمد. روی صحنهی تالار وحدت. همه به احترامش ایستادند. تشویقش کردند. بسیار. ارکستری که دوشنبه شب نواخت، ستاره زیاد داشت: ارسلان کامکار، علی جعفری پویان، آیدین احمدی نژاد، پدرام فریوسفی، میلاد عمرانلو، حسین شریفی و خیلیهای دیگر؛ اما ستارهی اصلی «علی رهبری» بود. رهبری که پیش از این هم چند باری به ارکستر آمده و این بار اما از همیشه مصممتر است. خودش این را میگوید. در گفتوگوهایی که این روزها انجام داده به آن تاکید کرده است. از سفرهای طولانی مدتش برای رهبری ارکسترهای مهم دنیا گفته و شوقش برای آمدن به ایران. اما همین کارنامهی پر و پیمان، همانقدر که هر کسی را مرعوب، نگران هم میکند که مگر رهبری با این استاندارد میتواند در ایران بماند؟ میتواند این سیستم را تاب بیاورد؟ درست است که دولت همراه ارکستر است؛ اما خب فرق است میان این ارکستر با ارکسترهای اروپایی یا حتی همین کشور بغل دستیامان، ترکیه. رهبری اما سعی میکند خیال همه را راحت کند:« حالا امیدوارم که بتوانم کارهای مهمی انجام دهم. از اینکه آقای رییس جمهور هم از این ارکستر حمایت کرده، دلگرم میشوم و تنها زمانی میروم که ناامید شده باشم.» به هر روی ما امیدواریم این اتفاق نیفتد که دولت، دولتِ «تدبیر و امید» است. او البته جملهی دیگری هم زمانِ اجرای یکشنبه شب گفت:« یکی از بزرگترین چلیستهای دنیا به من گفت برای ترک سیگار باید جلوی جمع زیادی اعتراف کرد که دیگر سیگار نخواهم کشید. من هم جلوی همهی شما میگویم اگر من را اذیت هم کنند، نمی روم.» این هم دلیل دیگر برای آسودگی خیال از ماندن او.
موومان پنجم
ارکستر و گروه کر اول سرود جمهوری اسلامی را اجرا کردند و بعد از آن سمفونی نهم بتهوون را. سمفونیای که بتهوون و شیلر، هر دو جاودانهاش کردهاند. رهبری در تمرینات ارکستر به نوازندگان میگفت که حالا، مهمترین اجراهای این سمفونی منتشر شده و همه میتوانند آن را گوش کنند؛ اما اگرچه خود رهبری این اجرا را صرفا یک امتحان میداند؛ به نظر میرسید در آنچه او میخواسته موفق بوده است؛ بیان دینامیکِ ارکستر، رضایت بخش بود. این رضایت را میشد از خود رهبری نیز حس کرد.
موومان ششم
رهبری همین روزها برای مدتی برمیگردد وین پیش خانوادهاش. دوباره نوروز برمیگردد تا ارکستر را تمرین دهد. این بار برای اجرای «آنا کارنینا». نوازندگان تغییر خواهند کرد، گروه کر هم؛ اما تا رهبری هست، خیال همه راحت. این ارکستر میتواند دوباره حرفهای بسیاری برای گفتن داشته باشد.
موومان هفتم
با تمام خوشبینیها نمیتوان منکر مشکلات شد. تغییر مدیران و تاثیر مستقیمش بر سرنوشت ارکستر، مشکلات مالی و حضور نوازندگان در ارکسترهای متعدد، سختگیریهای علی رهبری و عدم پذیرش احتمالی نوازندگان. حالا فقط زمان است که نشان میدهد قدیمیترین ارکستر خاورمیانه، همچنان پابرجا میماند و میتواند در عین حال کیفیتی استاندارد داشته باشد یا دوباره آش همان آش خواهد شد و کاسه نیز.