تمبوره‌نوازی که زندگی بر سرش آوار شد /مصائب هنرمند چادرنشین در فصل سرما

تنها بازمانده نسل «تمبوره نوازان» منطقه تالش این روزها همراه همسرش به دلیل بی مهری های مسوولان در شرایط سختی زندگی می‌کند و سرمای منطقه نیز آنها را آزار می‌دهد.

آرمین فریدی پژوهشگر موسیقی نواحی منطقه تالش در تشریح وضعیت صالح بیداری هنرمند پیشکسوت موسیقی نواحی عنوان کرد: استاد صالح بیداری یکی از ذخایر فرهنگی هنری استان گیلان به ویژه منطقه تالش است که متاسفانه در سن ۹۴ سالگی و با شروع فصل سرما روزهای بسیار سختی را می گذارند. او و همسرش از وضعیت مالی مناسبی برخوردار نیستند و لازم است که مسوولان دولتی و نهادهای مرتبط با هنرمندان فکری به حال تامین آتیه این هنرمندان شریف موسیقی نواحی کنند.

وی گفت: به دلیل محل کوهستانی زندگی استاد حتی رفت و آمد برای تشکیل پرونده وی هم مشکل بود اما به هر شکل به روستای چروده رفتیم و این مدارک را تهیه کرده و به علاوه مستندات در مورد او، تحویل اداره ارشاد رشت دادیم. مدارک در ارشاد رشت بررسی شده و همراه نامه شماره ۹/۹۲/۱۵۵۲۳ به تاریخ  نوزدهم بهمن سال ۹۲ خطاب به معاون هنری وزارت ارشاد مبنی بر تقاضای مستمری برای این پیشکسوت موسیقی، به تهران فرستاده شد اما قریب به یک سال است که هیچ اقدامی صورت نگرفته و علیرغم پیگیری های مداوم، صحبت از راکد بودن پرونده و خارج از دستور بودن است. مگر این پیر مرد در ۹۳ سالگی چقدر وقت دارد ؟مگر ما چقدر وقت داریم قدر او را بدانیم؟

این پژوهشگر موسیقی نواحی منطقه تالش تصریح کرد: استاد بیداری و همسر پیرش در شرایطی به سر می برند که نیاز به یک توجه سازماندهی شده و عمیق برای آتیه عمر دارند. تبلیغ و کمک های کوچک موضعی بیشتر از آن که به نفع این هنرمند باشد به نفع کمک کنندگان و مبلغان است. البته پیش از این قرار بود از سوی فرمانداری رضوانشهر برای تامین مسکن استاد اقداماتی انجام گیرد اما تا این لحظه نتیجه ای نداشته است حالا با اعلام سازمان هلال احمر این شهرستان، قرار است تا زمان تهیه مسکن مناسب برای ایشان، چادر مجهزی برپا شود تا زمستان پیش رو را به طور موقت در این چادر بگذراند.

وی گفت: صالح بیداری اخیرا بینایی خود را به طور کامل از دست داده و در شرایط نامناسب معیشتی به سر می برد به شکلی که حتی احتمال آوار شدن سقف فرسوده خانه قدیمی اش در اثر باد و برف و باران وجود دارد. استادی که سابق بر این از طریق نجاری و دامداری امرار معاش می کرده، اکنون از دردهای استخوانی در اثر کهولت سن رنج می برد و متاسفانه در حال حاضر هیچ محلی برای درآمدزایی ندارد.

فریدی با بیان اینکه شرایط  زندگی این تمبوره نواز گیلانی در بدترین شکل خود قرار گرفته است، بیان کرد: مرگ هر هنرمند ضایعه ای است که  روح جامعه را جریحه دار کرده و سالها زمان می برد تا شاید بتوان فقدان یک هنرمند را جبران کرد. کاش یادمان نرود که روح حساس این طلایه داران فرهنگ و هنر، وعده های بی اساس را بر نمی تابد. خوشا بارانی که در زمان زنده بودنشان ببارد. پس از مرگ؛ باریدن باران چه سود؟ ما باید به این نکته واقف باشیم که یکی از ذخایر فرهنگی خطه سرسبز گیلان استاد صالح بیداری تنها بازمانده از نسل تمبوره نوازان تالشی است که در آستانه ۹۴ سالگی و با شروع فصل سرما، روزهای سختی را می گذراند.

وی افزود: اطلاعات استاد بیداری همچون گنجینه ای استخراج نشده است. وی آخرین فردی است که از بعضی رموز و اسطوره های تمبوره آگاه است. در جریان تحقیقاتم درباره تمبوره تالشی استفاده های زیادی از اطلاعات این هنرمند درباره اسطوره های باستانی و ریشه تمبوره کردم که برخی از این اطلاعات، در نوع خود بی نظیر هستند و این تنها یک موهبت الهی بود که استاد بیداری را دیدیم و توانستم بخشی از اطلاعاتشان در این زمینه را استخراج کرده و به نسل بعد منتقل کنم.

این هنرمند در ادامه صحبت‌های خود با اشاره به حضور معنوی و موثر توانمندی های استاد بیداری در کتاب های دانشگاهی گفت: عکس این هنرمند با ساز تمبوره در کتب سازشناسی موسیقی ایرانی که در دانشگاه و هنرستان موسیقی تدریس می شود موجود است اما این موضوع برای او وقتی سرمای زمستان استخوانش را می لرزاند چه فایده دارد. به اعتقاد من هم اکنون هیچ چیز غیر از سرپناهی مطمئن او را گرم و دلگرم نخواهد کرد. این روایت از زندگی هنرمندان و پیشکسوتان موسیقی نواحی داستان امروزه ما و هنرمندان است که گه گاه وعده های عمل نشده سرمای بی‌مهری را بر تن پر احساس و رنجورشان  می نشاند. بی مهری در قبال کسانی که حق زیادی بر گردن فرهنگ و هنر این مرز و بوم دارند و گرامیداشت آنها در زمان زنده بودنشان، بسیار ارزشمندتر از برگزاری همایش و جشنواره به نامشان و در زمان نبودشان است.

فریدی  در پایان تاکید کرد: صالح بیداری پیش از این نجاری ماهر بوده که علاوه بر نجاری به دامداری نیز پرداخته و از این طریق امرار معاش می کرده است. مهارت نجاری وی به حدی بوده که به هنرمندی و مهارت در کار با چوب و همچنین نواختن ساز تمبوره و نی تالشی زبانزد بوده است. علاوه بر این، برخورداری وی از قوای جسمی ویژه، باعث شد تا داستان درگیری او با پلنگ و از پا در آوردن آن با چاقوی جیبی، شهره خاص و عام باشد.

استاد صالح بیداری ساکن روستای کوهستانی چروده از توابع رضوانشهر است که اکنون ۹۳ سال دارد و تنها کسی از نسل قدیم نوازندگان تمبوره در منطقه تالش است که هنوز عاشقانه این ساز را زمین نگذاشته است و با دست‌های خود آخرین نواهای به یاد مانده تمبوره را اجرا کرده است.

این استاد کهنسال از آخرین منابع برای بازسازی و احیای تمبوره تالش در تحقیقات موسیقیدان گیلانی «آرمین فریدی» بوده و همچنین در کتاب دائره المعارف موسیقی ایران تالیف محمدرضا درویشی در بخش موسیقی تالشی، استناداتی به او شده است.