حرف‌های نگفته زیادی در موسیقی سنتی داریم/ خاطراتی از شکل‌گیری قطعات معروف

حمیدرضا نوربخش در برنامه «نغمه‌ها» اعلام کرد به قدری به موسیقی اصیل ایرانی و سنتی علاقه دارد که به نوگرایی و نوآوری فکر نمی‌کند و معتقد است همیشه حرف‌های نگفته زیادی در موسیقی سنتی داریم.
برنامه تخصصی موسیقایی «نغمه‌ها» به کارگردانی حبیب ذوالفقاری و تهیه کنندگی اصغر احدی در شبکه چهار سیما، دوشنبه 26 آبان ساعت 23:15 به سراغ حمیدرضا نوربخش خواننده موسیقی اصیل و سنتی ایران رفت و ضمن بررسی نحوه تولید قطعاتی نظیر «پرده عشاق، تصنیف دلربا، تصنیف آسمان، مگذار و مگذر و پنهان چو دل»، چگونگی آشنایی و همکاری با استادانی همچون استاد پایور و زنده یاد پرویژ مشکاتیان را تبیین کرد.
نوربخش در این برنامه از فراگیری حرفه‌ای موسیقی نزد استادان مطرح کشور خبر داد و افزود: از کودکی تحت تاثیر آواز استاد تاج اصفهانی بودم و این هنر را به شیوه ایشان آموختم.
این استاد آواز درباره تولید اثر «پرده عشاق» گفت: شعر این اثر از مولانا است. استاد پایور اثر «پرده عشاق» را برای صدای من آماده کرده بود و از من خواست آن را در مایه دشتی اجرا کنم. وی اعتقاد داشت که این اثر ممتاز خواهد شد و این موضوع را در رسانه‌ها نیز اعلام کرده بود.
وی تاکید کرد: در ترکیب بندی ساز‌های گروه نوازندگی استاد پایور تنها ساز ایرانی به کار گرفته نمی‌شد و او جزو اولین کسانی بود که در ترکیب‌بندی و تنظیم آهنگ‌های سنتی کارهای نو انجام داد و ایده‌های جدید را مطرح می‌کرد. لذا از ویژگی‌های خاص او، توجه به همه سازهای موجود در ارکسترال بود و به تک‌نوازی آنها بسیار تاکید داشت.
نوربخش درباره تولید «تصنیف دلربا» توضیح داد: در سال 1376 استاد احمد عبادی پیشنهاد داد که یک اثر را با همکاری یکدیگر تولید کنیم. «تصنیف دلبرا» که از اشعار مستانه سعدی بزرگوار است، ریتمی‌ خاص دارد. سعدی استاد غزل‌های عاشقانه است و در این غزل با معشوق صحبت می‌کند و انتهای عشق خود را به او ابراز می‌کند: دلبرا پیش وجودت همه خوبان عدم اند/ سروران در ره سودای تو خاک قدم اند، شهری اندر هوست سوخته در آتش عشق/ خلقی اندر طبیعت غرقه دریای غم اند، هرخم از لطف پریشان تو در زندان دلی است/ تا نگویی که اسیران کمند تو کم اند، خون صاحبنظران ریختی ای کعبه حسن/ قتل اینان که روا داشت که صید حرم اند.
خواننده «تصنیف آسمان» این اثر را اثر خاص داریوش پیرنیاکان برشمرد و افزود: در سال 1382 با استاد پیرنیاکان هماهنگ کردم تا گروهی را به سرپرستی خودش تشکیل دهد. او هم به دلیل ارادت خاصش به استاد علی اکبر شهنازی این گروه را با همکاری شهنازی تشکیل داد. تصنیف آسمان از آثار قدیمی‌ موسیقی اصیل ایرانی در دوره قاجار است که آهنگساز آن ناشناخته مانده است.
وی ادامه داد: سازهای سنتی ایرانی مانند تار، کمانچه، نی، سنتور، عود، تارباس، سه تار و ... در این تصنیف به خدمت گرفته شده است. این اثر ماندگار، عاشقانه است و از یک خط ملودی خاص برخوردار است و آهنگساز آن از برجسته‌ترین‌های هنر تنظیم و آهنگسازی است. تولید «تصنیف آسمان» با گروه پیرنیاکان ماندگار شد و چون بنده علاقه وافر به موسیقی اصیل ایرانی و سنتی دارم، به نوگرایی و نوآوری فکر نمی‌کنم و اعتقاد دارم همیشه حرف‌های نگفته زیادی در موسیقی سنتی داریم.
این استاد آواز اصیل ایرانی، همچنین درباره تولید قطعه «مگذار و مگذر» گفت: کیخسرو پور ناظری اواسط دهه 80 پیشنهاد ساخت اثر «مگذار و مگذر» را به من داد و این انگیزه شد تا این اثر را بخوانم. زمانی که گروه نوازندگی در حال ضبط موسیقی این اثر در استودیو بودند با تهمورس پورناظری تماس گرفتم، او از من دعوت کرد تا برای شنیدن این کار به استودیو بروم، بعد از شنیدن مقدمه آن تحت تاثیر قرار گرفتم و شروع به خواندن کردم.
نوربخش با اشاره به تاثیر آهنگساز در نقش دادن و رنگ آمیزی موسیقی گفت: آهنگسازان همانند کارگردان عمل می‌کنند و در موسیقی ارکستر، تنظیم خیلی مهم و حیاتی است، اگر یک آهنگ را 2 نفر تنظیم کنند، 2 اثر متفاوت با دو شخصیت به وجود می‌آید و گاهی وقتها یک تنظیم خوب یک اثر متوسط را به درجه عالی می‌رساند.
این خواننده سنتی با تشریح چگونگی تهیه و تولید اثر «پنهان چو دل» تأکید کرد: سهراب پورناظری آهنگ شعر مولانا را در دستگاه بیات اصفهان تنظیم کرد. او کار با کمانچه را خیلی حرفه‌ای اجرا می‌کند و این ساز در تولید اثر پنهان چو دل نقش بی بدیلی داشت.
وی در پایان گفت: اشعار مولانا عمدتا آهنگین هستند و در این غزل ریتم، آهنگ، شور و حال فراوان وجود دارد. لذا با توجه به اینکه دستگاه بیات اصفهان با حزن و اندوه همراه است، این اثر با برخورداری از شور و ریتم، حزن آن را کاهش داد.