او فارابی عصر ما بود/ ذوالفقار دوتار جنوب خراسان را به 19 پرده ارتقاء داد

هوشنگ جاوید پژوهشگر موسیقی نواحی ایران در گفت‌وگویی که به مناسبت درگذشت ذوالفقار عسگری‌پور دوتانواز خراسانی داشت او را یکی از مظلوم‌ترین هنرمندان خراسان توصیف کرد و افزود: علیرغم اینکه مسئولان فرهنگی استان خراسان بسیاری از هنرمندان این خطه را مورد تشویق و تقدیر قرار دادند، متاسفانه ذوالفقار عسگری‌پور تنها هنرمندی بود که همواره در سایه ماند و از این تقدیرها و حمایت‌ها محروم بود. با وجود اینکه هنرمندان بسیاری با قرارگرفتن درکنار ذوالفقار کارشان دیده شده و جلوه پیدا کردند، اما خود ذوالفقار کمتر دیده شد و هیچ وقت سهمی از بزرگداشت‌ها و مراسم گوناگونی که برای هنرمندان برگزار می شد نداشت.
جاوید سپس به ذکر ویژگی‌های شخصیتی و هنری عسگری‌پور پرداخت و گفت: یکی از خصوصیات ایشان این بود که نوازندگی دوتار را نسل اندر نسل در خانواده‌ای هنرمند آموخته بود. ذوالفقار درباره کودکی خود و زمانی که آموختن دوتار را آغاز کرده بود می گفت: "روزگار کودکی ما به چادرنشینی گذشت؛ آن وقت‌ها نوازنده های دوتار کنار چادرها می ایستادند و ساز می زدند و به ما هم یاد دادند که موقع نواختن به آسمان نگاه کنیم تا خدا را پیدا کنیم." به همین خاطر بود که ذوالفقار همیشه روح بزرگی داشت. او همچنین یک هنرمند شیعه متعصب بود که هنرش را در اختیار همه آنهایی که به او رومی‌آوردند قرار می‌داد؛ بسیاری از هنرمندان جنوب خراسان در کنار ذوالفقار قرار گرفته و از هنرش بهره بردند.
این پژوهشگر موسیقی نواحی درباره ابتکارها و شیوه دوتارنوازی عسگری‌پور اظهار داشت: استاد عسگری‌پور معروف به عسگریان شیوه خواندن روی پرده های مقام ها، تحریر زدن، آواز همراه با ساز یا ترانه خواندن را به همه شاگردانش آموزش می‌داد.
هوشنگ جاوید که از نزدیک با ذوالفقار عسگری‌پور آشنا بوده، درخصوص زندگی پرفرازونشیب و دستاوردهای مهم زندگی این هنرمند خراسانی به هنرآنلاین گفت: ذوالفقار سال های آغازین پس از انقلاب به مشهد رفت و در یکی از محله های حاشیه شهر به نام محله خلج در خانه ای بسیار کوچک ساکن شد. او کارگاه دوتارسازی اش را همانجا برپا کرد و کارهای هنری و آموزش شاگردانش را نیز همانجا پی گرفت. در شمال خراسان به هنرمندی که هم نواختن ساز و آوازخوانی و هم ساخت ساز را بداند و علاوه بر آن قدرت تاثیرگذاری بر جامعه را داشته باشد "بخشی" می گویند. در چنوب خراسان به این هنرمند اصطلاح "اوسّا" (استاد) اطلاق می شود و ذوالفقار یک اوسّای تمام‌عیار بود. بیشتر هنرمندان و خوانندگان جنوب خراسان درکنار او بزرگ شدند و به عرصه رسیدند؛ حتی استاد غلامعلی پورعطایی شاگرد ذوالفقار عسگری‌پور بود. همچنین هنرمندانی چون آقای غفاری خواننده جنوب خراسان و کریم کریمی از بزرگان آواز جنوب خراسان در کنار ذوالفقار رشد کرده اند. استاد نورمحمد درپور دوتارنواز بزرگ خراسانی نیز اثر مشترکی با ذوالفقار دارد که سال ها پیش با تحقیق حمیدرضا اردلان منتشر شده است. او علیرغم اینکه حضور کوتاهی در جشنواره های موسیقی داشت، طی همان حضور کوتاه برنده جوایزی مثل جایزه جشنواره موسیقی فجر شده بود که به این جوایز همیشه افتخار می کرد.
او افزود: در اوایل دهه 60 همسر عسگری‌پور از دنیا رفت و او ازدواج دیگری داشت که همسرش بانویی تحصیلکرده بود. او طی این سال ها همیشه درکنار ذوالفقار حضور داشت و ذوالفقار بسیار به او افتخار می کرد و در کنار این بانو بود که زندگی تازه ای را آغاز کرد. طی سال های بعد، ذوالفقار توانست از طرف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به چند کشور خارجی سفر کند
. جاوید در ادامه به موضوع میراث هنری ذوالفقار عسگری‌پور پرداخت و در این خصوص اظهار داشت: استاد عسگری‌پور طی این سال ها توانست دوتارنوازی جنوب خراسان را گسترش دهد. او به سبب علاقه ای که به جوان ها داشت شاگردان خوبی تربیت کرد که یکی از آنها پسر ارشدش محسن عسگری‌پور است که از خوانندگان و نوازندگان خوب جنوب خراسان است. افزون بر این، یکی از خدماتی که ذوالفقار از نظر اعتلابخشی به ساز دوتار و موسیقی جنوب خراسان کرد این بود که دوتار خراسانی را که بین 7 تا 9 پرده دارد ارتقا داد؛ به این صورت که ذوالفقار به سبب آشنایی ای که با موسیقی اقوام دیگر از جمله موسیقی ترکی، کردی و حتی افغانی داشت، و بنا به احساس نیازش برای ارائه موسیقی خراسانی، دوتارش را تا 19 پرده ارتقاء داد. او از سال 1365 تا 1367 این ساز را کامل کرد و آموزش نواختن آن را نیز ترویج داد. او با همین دوتار ساده می توانست موسیقی هفت دسگاه ایرانی را اجرا کند و این درواقع یک کشف و اختراع محسوب می شود. اگر نگاهی به تاریخ موسیقی کشورمان داشته باشیم، آمده است که فارابی فیلسوف عصر طلایی اسلام دوتار خراسان یا تنبور خراسان را به 19 الی 21 پرده ارتقاء داده بود اما بعد از حمله مغول این ساز از بین رفته و دوتار خراسان همچنان بین 7 تا 9 پرده باقی ماند. ذوالفقار نیاز موسیقی خراسان را دریافت و این ساز را تکمیل کرد او درواقع فارابی عصر ما بود.
پژوهشگر موسیقی نواحی درخصوص دوتار تکمیل‌شده ذوالفقار عسگری پور افزود: این کار از سوی مسئولان فرهنگی هنری کشور نادیده گرفته شد و به نظر من این احمال بزرگی درحق هنر اصیل این سرزمین است. من سال ها پیش زمانی که ساکن خراسان بودم به مسئولان و دولتمردان فرهنگی هنری وقت خراسان پیشنهاد دادم که این ساز را به ثبت برسانند؛ این اتفاق نیفتاد و این بزرگترین جفایی بود که در حق ذوالفقار و موسیقی خراسان صورت گرفت. همین مسئولان از موسیقی بی‌هویتی که هیچ ریشه ای در فرهنگ این سرزمین ندارد حمایت می کنند، چهره سازی می کنند، هزینه می کنند، اما هنرمندی که کارش با این آب و خاک عجین شده از این حمایت ها محروم است.
هوشنگ جاوید در پاسخ به این پرسش خبرنگار هنرآنلاین که " با توجه به اینکه طی سال های اخیر بسیاری از هنرمندان موسیقی نواحی را از دست دادیم، و با نظر به اینکه بسیاری از آثار این بزرگان هنز ثبت و ضبط نشده و جشنواره موسیقی نواحی نیز امسال به علت نبودن بودجه برگزار نخواهد شد، تکلیف موضوع حفظ و اشاعه این آثار چه می شود؟" چنین گفت: شاید افراد بسیاری در دستگاه های دولتی و رسانه ها تصور می کنند که با از بین رفتن این هنرمندان، آثارشان هم نابود می شود، ولی اینطور نیست. نسلی از فرزندان و شاگردان این هنرمندان باقی ماندند و من امیدوارم حال که از خود این افراد حمایت نشده، حداقل از فرزندان و شاگردانشان حمایت شود.
او افزود: یک جریان پنهان مافیایی در موسیقی کشور وجود دارد که دوست ندارد موسیقی نواحی شکوفا شود. چون موسیقی نواحی در واقع دشمن سرسخت موسیقی های بی ریشه است. اما به علت بحث درآمدزایی این موسیقی ها، برای بعضی ها مهم شده است. من امیدوارم در سالی که از طرف رهبر کشور به نام فرهنگ نامگذاری شده از این موسیقی که ریشه در تاریخ هزاران ساله ما دارد حمایت شود، چون در غیر این صورت جوان ها به دنبال محصولاتی خواهند رفت که ریشه ندارد. در نتیجه همین احمال هاست که تشخیص کار خوب و بد، فاخر و غیرفاخر از مردم گرفته می شود.
این پژوهشگر موسیقی در پایان اظهارات خود از حمایت های مرادخانی معاونت هنری وزارت ارشاد درخصوص مرحله بستری و درمان ذوالفقار عسگری پور در مشهد و حمایت بجایی که از خوانواده این هنرمند صورت گرفته تشکر کرد و ابراز امیدواری کرد: امیدوارم دستگاه های فرهنگی مخصوصا پیروز ارجمند که مسئولیت دفتر موسیقی وزارت ارشاد را برعهده گرفتند بزرگداشتی درخور برای ذوالفقار عسگری پور برگزار کنند و دوتار ارتقایافته این هنرمند خراسانی را به نام او ثبت کنند. این کار خدمت بزرگی به موسیقی جنوب خراسان خواهد بود. ذوالفقار عسگری پور به قول دوست شاعرم آقای یوسفعلی میرشکاک ذوالفقار دوتار بود و من امیدوارم حداقل بعد از رفتنش این میراث از او برجا بماند.