ارکستر سمفونیک تهران علی‌رغم حواشی‌ای که طی ماه‌های گذشته با آن درگیر بوده، طبق همان برنامه‌ای که علی رهبری در ابتدای حضورش در ارکستر سمفونیک ارائه داده بود، کارش را ادامه می‌دهد. خروج تعدادی از نوازندگان و برخی مسائل مالی که گریبان ارکستر را گرفت، اهالی موسیقی را نگران کرده بود که نکند دوباره صدای ارکستر سمفونیک خاموش شود. اما امروز با گذشت زمان و برطرف شدن نسبی این مشکلات، ارکستر سمفونیک حال خوبی دارد و اجراهای آن به طور مرتب و بر اساس برنامه‌ای از پیش تعیین شده در حال انجام است.
ارکستر سمفونیک برلین به تهران می‌آید
ارکستر سمفونیک تهران بعد از اجرایی که در تهران با ارکستر فیلارمونیک چین خواهد داشت، در تاریخ 8 سپتامبر برابر با 17 شهریور با ارکستر سمفونیک برلین روی صحنه خواهد رفت. علی رهبری، مدیریت هنری و رهبر ارکستر سمفونیک تهران ضمن اعلام این خبر به سایت «موسیقی ما» گفت: «چند هفته بعد از ارکستر فیلارمونیک چین، ارکستر سمفونیک برلین به رهبری «دنیل برنبویم» به تهران می‌آید که ضمن اجرای کنسرت در ایران، ما هم با آنها خواهیم نواخت و بعد از آن آقای «برنبویم» یک مدت با ارکستر ما کار خواهند کرد. طبیعتاً اتفاقات این‌چنینی و همکاری ما با موزیسین‌های مطرح جهانی، در دنیا انعکاس خیلی خوبی خواهد داشت که برای ما بسیار ارزشمند است.»
تمایل کشورهای اروپایی برای همکاری با ارکستر سمفونیک تهران
مدیر هنری ارکستر سمفونیک تهران درخصوص همکاری با کشورهای خارجی گفت: «از آن‌جایی که چهل‌واندی سال مشغول رهبری در ارکسترهای گوناگون بوده‌ام، چهره‌های مختلف جهانی وقتی متوجه شدند که به ایران آمده‌ام و نتیجه کار را دیدند، برای همکاری با ارکستر سمفونیک اعلام آمادگی کرده‌اند و فقط صحبت از ارکستر آلمان و چین نیست. مثلاً به تازگی ایمیلی به دستم رسیده که از من خواسته‌اند با ارکستر سمفونیک تهران به شهری در نزدیکی وین برویم و در «فستیوال بزرگ بروکلر» شرکت کنیم و بعد از آن هم در وین روی استیج برویم. علاوه بر این، صحبت از رفتن به لندن نیز وجود دارد. اصولاً خیلی از کشورهای مختلف دوست دارند که با ارکستر سمفونیک تهران همکاری کنند اما تا وقتی قراردادی منعقد نشود، به طور رسمی صحبتی در این زمینه نخواهم کرد ولی از کشورهای مختلف دعوت‌نامه‌های زیادی داشته‌ایم. فعلاً همین را بگویم که برای اجرای برنامه به طور قطع به کشورهای چین و آلمان خواهیم رفت.»
رهبری درباره حضور سولیست‌های مطرح دنیا در تهران نیز گفت: «یکی از برنامه‌های ما این است که هر سولیستی را به ایران دعوت می‌کنیم، بتواند با بچه‌های ما کار کند. مثلاً سولیست مطرح ویلن آقای «دالیبور کاروای» روز پنجشنبه و جمعه با قیمت بسیار اندکی برای نوازنده‌های ارکستر ما کورس گذاشته است. برای ما اهمیت زیادی دارد که وقتی نوازنده‌های بزرگ به ایران می‌آیند، بچه‌های ما هم بتوانند از آنها استفاده کنند و آموزش ببینند. ارکستر برلین هم که به ایران بیاید، ترتیبی خواهیم داد که برخی از نوازندگان آنها تجربه‌های خود را در اختیار بچه‌های ما قرار دهند.»
«اِرول اِردینیچ» رهبر مهمان دائمی ارکستر سمفونیک می‌شود
علی رهبری درباره حضور رهبرهای مهمان برای شش‌ماهه دوم فعالیت ارکستر نیز گفت: «اتفاق بزرگی که از ماه مهر خواهد افتاد این است که آقای «اِرول اِردینیچ» (Erol Erdinç) -از شهر آنکارا که یک موزیسین و معلم بسیار عالی است و تاکنون جوایز زیادی را در سطح جهانی دریافت کرده- را برای رهبری ارکستر به ایران دعوت می‌کنیم تا برای اولین‌بار در ایران به طور حرفه‌ای رهبر ارکستر تربیت کنند؛ یعنی کاری که در ایران هیچ‌وقت اتفاق نیفتاده و همیشه در این زمینه کمبودهای زیادی داشته‌ایم. ایشان یکی از بهترین معلم‌ها و رهبرهای ارکستر هستند که قبول کرده‌اند به ایران بیایند و علاوه بر تربیت رهبر ارکستر در ایران، رهبر مهمان دائمی ارکستر سمفونیک تهران هم خواهند بود.»
حضور ارکستر برلین در ایران برای ما هیچ هزینه‌ای نخواهد داشت
رهبر ارکستر سمفونیک تهران در پاسخ به این سوال که برای حضور ارکستر برلین چقدر هزینه خواهد شد و آیا باید بودجه زیادی از طرف بنیاد رودکی برای عملی شدن این موضوع اختصاص یابد، توضیح داد: «حضور ارکستر برلین برای ایران هیچ هزینه‌ای نخواهد داشت و تمام مخارج را سفارت آلمان بر عهده گرفته است. چون خودم مترجم این جلسات بودم، باید بگویم که هزینه ارکستر سمفونیک برلین به ایران برای ما صفر است. حتی تا آنجا که می‌دانم درآمد حاصل از بلیت‌فروشی هم برای ما خواهد بود. مخارج هتل، پرواز، دستمزد و همه را سفارت آلمان تقبل کرده است.»
او درباره حضور ارکستر چین نیز گفت: «در خصوص ارکستر چین هم تمام هزینه‌های بلیت هواپیما، دستمزد موزیسین‌ها و... را خودشان می‌دهند؛ فقط -تا آنجا که من اطلاع دارم- بنیاد رودکی مقدار خیلی کمی برای هتل در تهران به آنها کمک کرده و ارکستر چین هیچ بهره‌ای از بلیت‌فروشی این اجرا نخواهد برد و احتمالاً کمک‌هزینه‌ای که برای هتل به آنها خواهند داد، با پول فروش بلیت برابر خواهد شد. برای همین هزینه‌ای برای ما نخواهد داشت چون ما در شرایطی نیستیم که بتوانیم کارهایی با هزینه‌های سنگین انجام دهیم و راستش را بخواهید، خودم هم موافق این‌جور کارها نیستم. ما در حال حاضر امکاناتی داریم که می‌توانیم از آنها استفاده کنیم.»
با ولخرجی مخالفم
رهبری ادامه داد: «مثلاً در مورد همین ارکستر برلین، مسئولین آن من را می‌شناخت و وقتی درباره این همکاری صحبت کردیم، دیدیم که آنها علاقه دارند اینجا برنامه اجرا کنند و سفارت آلمان هم چون علاقه‌مند به حضور ارکستر در ایران بود، هزینه‌های آن را تقبل کرد. هدف‌مان این است که از این دست کارها در آینده زیاد انجام دهیم؛ کارهایی که هزینه زیادی نداشته باشد اما برای کشورمان دارای اهمیت و ارزش زیادی باشد. من با ولخرجی مخالفم چون اصولاً اینطور نیست که هرچه پول بیشتری خرج کنی، کار بهتری هم ارائه دهی. بلکه باید برنامه‌ریزی و تجربه در این میان وجود داشته باشد و فرد به کاری که انجام می‌دهد، آشنا باشد. مثلاً ما بهترین ویلنیست و پیانیست جهانی را به ایران آورده‌ایم و برای اجرا در 4 کنسرت تقریباً نصف پولی را به او داده‌ایم که در اروپا برای اجرای یک کنسرت به آنها می‌دادند.»
با لیلی افشار هم در آینده به عنوان سولیست همکاری خواهیم داشت
طبق گفته رهبری، رویه اجرای سولیست‌های خارجی با ارکستر سمفونیک تهران ادامه خواهد داشت و تا امروز هم نوازندگان بزرگی چون «ماریان لاپشانسکی» و «دالیبر کاروای» با ارکستر سمفونیک روی صحنه رفته‌اند. البته قرار بود «نوین افروز» سولیست ایرانی پیانو هم با ارکستر برنامه‌ای را اجرا کند که به دلیل کسالت خانم افروز به تعویق افتاد.
اما دیگر هنرمند بزرگ ایرانی یعنی لیلی افشار، آهنگساز و نوازنده گیتار که به عنوان نخستین زنی در جهان است که درجه‌ی دکترا در نوازندگی گیتار گرفته، در گفت‌و‌گو با سایت «موسیقی ما» اعلام کرد که یکی از بزرگ‌ترین آرزوهایش اجرای «کنسرتوی آرانخوئز» با اركستر سمفونیك تهران است. رهبر ارکستر سمفونیک درباره همکاری او با ارکستر گفت: «اتفاقاً اسم ایشان در لیست من هست. البته من نمی‌دانستم که ایشان «کنسرتو آرانخوئز» را برای اجرا با ارکستر آماده دارند؛ اما چرا که نه؟ و انشالله نوبت به ایشان هم می‌رسد. حالا خواهید دید که برای برنامه‌هایی که تا مهر آماده کرده‌ام، چقدر از سولیست‌ها و رهبرهای ایرانی بهره گرفته‌ایم.»
فعلاً اسم نمی‌برم!
مدیر هنری ارکستر سمفونیک ترجیح داد تا قطعی شدن اسامی هنرمندانی که در آینده با مجموعه ارکستر‌ها همکاری می‌کنند، حرفی به میان نیاورد؛ چراکه معتقد است: «فعلاً چیزی نگویم بهتر است. چون ممکن است اسمی از افراد ببریم و فردا یک نفر بگوید با من که قراردادی نبسته‌‌اند. متأسفانه گاهی اوقات مسائلی پیش می‌آید و بعضی از هنرمندان و خوانندگان ایرانی این‌کارها را انجام می‌دهند. فعلاً همین‌قدر به شما بگویم که ما دو، سه پیانیست درجه یک ایرانی را پیدا کرده‌ایم که شاید کسی در ایران آنها را نشناسد اما در خارج از ایران واقعاً محشر و درجه یک هستند.»
او همچنين درباره‌ي برخي اتفاقاتي كه اين روزها در اركستر سازهاي ايراني رخ داده، مي‌گويد: «در نظر بگیرید با عده زیادی نوازنده تماس گرفته‌اند که خب با برخی از آنها شروع به کار کردند و با برخی هم این همکاری صورت نگرفته است. حالا اینکه بروند مصاحبه کنند و بگویند ما به ارکستر نرفتیم -آن هم برای کاری که هنوز انجام نشده و به جایی نرسیده و بچه‌ها هنوز مشغول تمرینات اولیه هستند- چندان درست نيست. ارکستر خودمان هم همین‌طور بود؛ وقتی ارکستر سمفونیک شروع به کار کرد، معلوم است که یک عده باید تغییر می‌کردند. چند نفر این وسط رفتند مصاحبه کردند و گفتند من ارکستر را ترک کردم. این حرف‌ها یعنی چه اصلاً؟ در کارهای حرفه‌ای که این لوس‌بازی‌ها نباید وجود داشته باشد.»
رهبری ادامه داد: «در حال حاضر نوازنده‌های خوبی در «ارکستر موسیقی ملی» حضور دارند که با افتخار آنجا ساز می‌زنند و هیچ‌کدام نگفته‌اند که به من کمتر یا بیشتر پول داده‌اید. ارکستر سازهای ملی تازه دو هفته است که شکل گرفته، چیزی که تابه‌حال به این شکل در ایران نداشته‌ایم. اینها افتخار مملکت و هر ایرانی است و حالا اگر ایشان به خاطر قرارداد با ارکستر همکاری نکرده‌اند که به نظر من اصلاً کار درستی انجام نداده‌اند.»
چکناواریان می‌تواند «سمفونی تختی» را با ارکستر سمفونیک ضبط و اجرا کند
اواسط سال گذشته بود که «لوریس چکنواریان» اعلام کرد کار آهنگسازی «سوئیت‌سمفونی تختی» را به پایان رسانده، اما به دلیل اینکه نوازنده‌های ارکستر سمفونیک تهران تا آن حد که باید حرفه‌ای نیستند، احتمال داد برای ضبط این اثر به لندن برود. حالا با تغییراتی که در ارکستر سمفونیک پیش آمده و در واقع ارکستر جدیدی با این سطح کیفیت متولد شده، این امکان پیش آمده که چکناواریان بتواند بالاخره این سمفونی را ضبط و منتشر کند.
در همین خصوص علی رهبری با توجه به موفقیت‌های اخیر ارکستر سمفونیک ضبط این قطعه را با این ارکستر امکان‌پذیر دانست و گفت: «همانطور که می‌دانید، به تازگی توانسته‌ایم با مؤسسه «ناکسوس» -یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های پخش موسیقی در آلمان- همکاری داشته باشیم و قطعات آهنگسازان ایرانی را در سطح بین‌المللی ارائه کنیم که از ماه آبان آثار موزیسین‌های ایرانی به بازار بین‌المللی عرضه خواهد شد. ما «سمفونی 9 دوورژاک» را ضبط کردیم و به مؤسسه ناکسوس فرستادیم که از آن استقبال شد. این سمفونی را در عرض سه روز با بهترین کیفیت ضبط کردیم، در هفته آینده هم «سمفونی 9 بتهوون» را ضبط خواهیم کرد و «سِرِناد چایکوفسکی» را هم ضبط کرده‌ایم که واقعاً کیفیت آن بی‌نظیر شده است. با این حساب، دلیلی ندارد که نتوانیم قطعه آقای چکنواریان را توسط ارکستر سمفونیک اجرا کنیم. اتفاقاً خیلی هم خوب اجرا خواهد شد و اصلاً نیازی هم به ضبط آن در لندن و هزینه‌های اضافی وجود نخواهد داشت.»
چکناواریان به عنوان رهبر مهمان به ارکستر دعوت شده است
رهبری ادامه داد: «لوریس چکنواریان به عنوان رهبر مهمان به ارکستر دعوت شده‌اند و تاریخ آن را هم به ایشان اعلام کرده‌ایم که قبول هم کرده‌اند. رپرتوآر آن را هم خودشان انتخاب خواهند کرد که اصلاً می‌توانند همین «سوئیت‌سمفونی تختی» را اجرا و ضبط کنند. همیشه اولویت با رهبران و آهنگسازان خوب ایرانی بوده است. آقای چکناواریان هم در این حوزه زحمات بسیاری کشیده‌اند و اگر از من بپرسند، می‌گویم لزومی نیست به لندن بروند. ما خودمان این سمفونی را می‌توانیم به خوبی اجرا و ضبط کنیم که برای ارکستر هم خوب خواهد بود. اگر قرار است آقای چکناوریان این سوئیت‌سمفونی را در لندن ضبط کنند، من خودم پیشنهاد می‌کنم با نصف آن هزینه کارشان را با ارکستر ما ضبط کنند و مطمئن باشند نتیجه خوبی هم خواهند گرفت.»
احمد پژمان را تشویق کنیم که برای تار و سنتور آهنگسازی کند
اوایل تیرماه بود که خبر تشکیل «ارکستر سازهای ملی» منتشر شد. ارکستری که به رهبری اسماعیل تهرانی و با هدف اجرای آثار ارکسترال با سازهای ایرانی تشکیل شد. اتفاقی که سودای دیرینه ایرانیان بوده و خیلی‌ها در این راستا در قالب‌های مختلف تلاش کرده‌اند؛ اما آن‌طور که باید توفیق حاصل نشده و در برخی مواقع هم با اقبال عمومی روبه‌رو نشده است.
علی رهبری که در سمت مدیر هنری «ارکستر سازهای ملی» قرار دارد، درباره این ارکستر نوپا معتقد است: «بچه‌ها در «ارکستر سازهای ملی» آن‌قدر خوب در حال تمرین و فعالیت هستند که آدم از دیدن آنها ذوق‌زده می‌شود. فقط امیدوارم یک اسپانسر قوی پیدا شود و چنین ارکسترهایی را حمایت کند. البته این را بگویم که این ارکستر مستقیماً به من ربط ندارد و فقط مدیریت هنری آن را قبول کردم که ارکستر راه بیفتد. چراکه به عنوان یک فارغ‌التحصیل هنرستان موسیقی ملی، آرزو دارم چنین ارکستر حمایت شود و فعالیت‌اش را آغاز کند. اگر بتوانیم اسپانسرهایی پیدا کنیم که از 5، 6 آهنگساز خوب ما حمایت کنند تا برای این ارکستر قطعه بنویسند، اتفاق خیلی خوبی خواهد افتاد. مثلاً احمد پژمان را تشویق کنیم که برای تار و سنتور آهنگسازی کند، تصور کنید که چه اتفاقی خواهد افتاد. اما متأسفانه این موضوع در ایران نه از طرف وزارت‌خانه‌ها، نه از طرف خود موزیسین‌ها و نه از طرف اسپانسرها حمایت نشده است.»