کارگردان فیلم «قیصر» و «بهزاد عبدی» که رهبر ارکستر سمفونیک در این اجرا است به همراه «رضا یزدانی» و «علی شجاعی»، تهیه کننده کنسرت، میزبان جمعی از اهالی رسانه‌ها بودند. به غیر از بیان جزئیات این برنامه که شانزدهم مردادماه به میزبانی تالار وزارت کشور برگزار می‌شود، سوالات گوناگونی از دست اندرکاران پرسیده شد. اما یکی از اصلی‌ترین مباحث، درباره درخواست «اسفندیار منفردزاده» از مسعود کیمیایی مبنی بر عدم اجرای آثارش بود. این آهنگساز چندی پیش با ارسال نامه‌ای به سایت «موسیقی ما» از کارگردان فیلم«گوزن‌ها» درخواست کرد که آثارش در این کنسرت اجرا نشود. کیمیایی هم این موضوع را پذیرفت و رضا یزدانی قطعات با کلام فیلم‌های حکم، متروپل و رییس را اجرا خواهد کرد. گزارش اختصاصی سایت «موسیقی ما» از این نشست خبری را در ادامه می‌خوانید:
*مسعود کیمیایی: هنوز دعواهای روزهای اول را داریم
مسعود کیمیایی، کارگردان سینما و تلویزیون، گفت:«برخورد با یک فرهنگ تازه و جهش قطعه فرهنگ‌هایی در مورد سینما، ادبیات یا خصوصا شعر است را اگر بپذیریم خیلی خوب می‌شود. ما هنوز دعواهای جهان سومی داریم. هنوز دعواهای روزهای اول را داریم. بهزاد عبدی کار خیلی درستی می کند و برای اولین بار پیشنهاد داد که می خواهم موسیقی فیلم های تو را با یک ارکستراسیون و رنگ و بوی تازه اجرا کنم. کار درستی هم هست و در دنیا هم باب است. البته این موضوع کپی رایت با خودش، فراز و فرود می آورد. مثلا فکر کنید یک نوازنده در یک بار درجه دوم، یک آهنگی را می زند و باید صبح به حساب آن آهنگساز حتی یک سنت را واریز کند وگرنه با مشکل رو به رو می شود. به دلیل اینکه ما کپی رایت نداریم از هر دو سو اذیت می شویم. ای کاش آقای عبدی زودتر حدس می زدند و با این آقایان تماس می گرفتند. برخوردی که با آقای عبدی شده اینگونه بوده که انگار تو به آثار ما دست درازی می کنی در حالی که موسیقی به طور کلی و موسیقی فیلم به طور خاص اصلا یک جهان و رویاروی دیگری با تماشاگر و تصویر و مفهوم فیلم است. نگاهی که به موسیقی فیلم می شود یک تخصص جداگانه است که پس از همکاری با آقای عبدی در فیلم «متروپل» دوستدار دانش ایشان در مقوله ارکستر و موسیقی شدم. ایشان در جایگاه موسیقی، موسیقی خوانده‌اند. رازهایی در موسیقی فیلم وجود دارد که در زمان خودش ممکن است پنهان بماند و در یک اجرای دوباره این رازها به شکل دیگری به گوش برسند. آقای عبدی اجرای موسیقی سه فیلم از آقای منفردزاده را انتخاب کرده بودند و ایشان گفتند که چنین کاری انجام ندهید و من هم پذیرفتم. برای اینکه من در این کنسرت، مهمان هستم.»
بهزاد عبدی، رهبر ارکستر، در ابتدای جلسه گفت:«من خودم دوستدار موسیقی فیلم هستم و پیش از فعالیت در این زمینه، موسیقی ارکسترال نوشتم و سه اپرا داشتم. اپرای مولوی، و حافظ و عاشورا از آثار من است و علاقه‌ام به موسیقی ارکسترال از موسیقی‌های جدی بود که در دنیا مرسوم بود. همانطور که آقای کیمیایی فرمودند گاهی اوقات در فیلم یک ملودی زیبایی وجود دارد و به دلیل اجرای محدود، شاید به خوبی شنیده نشود. ملودی زیبا است و چرا باید فقط در همان فیلم بماند؟ من ملودی‌ها را استخراج کردم و برای اجرای ارکستر سمفونیک بزرگ آماده کردم. به هرحال امیدوارم اتفاقات خوب رخ دهد زیرا موسیقی فیلمی موفق است که در فیلم حل شده باشد و نتوانیم تشخیص دهیم. مثلا اگر از شما بپرسند که موسیقی فیلم «پاپیون» کجای فیلم بود، هیچکسی نمی تواند بگوید ولی همه می توانند ملودی آن را با دهان اجرا کنند. این یعنی در فیلم حل شده و شما آن را دوست خواهید داشت. به دلیل اینکه استاد کیمیایی با موسیقی آشنا هستند، در فیلم‌های ایشان هم موسیقی در جایگاه خود استفاده شده است. من زمانی که متروپل را کار می کردم، یک سالن بزرگ با هفتاد یا هشتاد نوازنده داشتیم و ایشان به من نگاه کردند و گفتند که فیلم من 33 دقیقه موسیقی دارد. الان هم اگر موسیقی آن فیلم را زمان بگیرید، دقیقا 33 دقیقه است و این یعنی که کارگردان به خوبی می داند از موسیقی در کجا باید استفاده کند.»
رضا یزدانی هم صحبت‌های خود را اینگونه آغاز کرد:«من سالهای زیادی است که با آقای کیمیایی کار می کنم. از سال 82 و فیلم «حکم» که افتخار پیدا کردم با ایشان کار کنم دوازده سال می گذرد. با کارگردانان بزرگ دیگری هم فیلم‌های زیادی کار کردم. قطعا با فاصله هیچ کارگردانی را ندیدم که اندازه ایشان، موسیقی بداند و آثار مختلف و متفاوت گوش کنند و صاحب سلیقه در موسیقی و خصوصا در تیتراژ باشند. به نظر من تیتراژ در سینما به صورت واقعی از فیلم‌های ایشان آمده و من الان به نوعی جزو خانواده کیمیایی هستم و افتخار می کنم. انشاالله که سایه ایشان بالای سر سینما باشد و باز هم بتوانم در خدمتشان باشم. بهزاد عبدی به نظر من اتفاق خوبی را آغاز کرده و مطمئنا پشت سر ایشان خیلی‌ها چنین کاری را انجام خواهند داد. من در تمام این سالها که موسیقی کار کردم، کسی را سراغ ندارم که مثل بهزاد عبدی بتواند ارکستر بنویسد و درک درستی از ارکستر بزرگ داشته باشد. نمی گویم صاحب نظر هستم ولی موسیقی را خوب می شناسم. نمونه‌اش هم سریال آقای «فریدون جیرانی» یعنی «تعبیر وارونه یک رویا» است که دو شب از پخش آن می گذرد. در همین دو شب حداقل برای من اتفاقات خوبی رخ داده است. آن اثر با ارکستر ناسیونال اکراین ضبط شده و من هم افتخار خواندن ترانه را داشتم. باعث افتخار من است که کنار آقای کیمیایی و بهزاد عبدی عزیز حضور دارم و در این کنسرت هستم. می دانم که اتفاق خیلی بزرگی در حال رخ دادن است. قرار است قطعات فیلم های سینمایی «رییس»، «حکم» و «متروپل» را اجرا کنم. رییس، دو ترانه دارد و فیلم های حکم و متروپل هم هرکدام یک قطعه دارند و مجموعا چهار اثر می شود.»
*بهزاد عبدی: اگر یک موسیقی اعتراض‌گونه برای تصویر نوشته می شود در واقع تصویر موسیقی را تکمیل می‌کند
بهزاد عبدی در پاسخ به این سوال که چه شرایطی او را بر آن داشت که موسیقی فیلم های مسعود کیمیایی را انتخاب و شب موسیقی آثار این کارگردان را برگزار کند گفت:«بزرگترین خاصیت موسیقی، لامکانی و لازمانی است. یعنی اگر موسیقی برای یک تصویر نوشته می شود در واقع، موسیقی آن تصویر را تکمیل می کند. اگر یک موسیقی اعتراض‌گونه برای تصویر نوشته می شود در واقع تصویر موسیقی را تکمیل می‌کند. تصویر است که موسیقی را زنده نگه می دارد و البته موسیقی هم گاهی تصاویری را نگه داشته است. مثلا در فیلم «قیصر» به دلیل ابهت تصاویر، موسیقی خودش را بالا کشیده است و در این زمینه مبالغه نمی‌کنم. مثلا «رضا موتوری» یک موسیقی بسیار زیبایی است که آقای منفردزاده ساختند. ما دوست داریم موسیقی شنیده شود و می‌خواستیم که آن کارها احیا شوند. مگر موسیقی فیلم «Z» درباره شورش شیلی جاودانه نیست و ارکسترهای مختلف اجرا نمی کنند؟ حتی سمفونی‌های بزرگ دنیا هم در زمان‌های خاص ساخته شدند و طبیعت وجود داشته که آدم را به حرکت وادار کند ولی موسیقی جاودان می شود.»
او همچنین درباره اینکه گفته شده بود، این کارگردان پیشنهاد اجرای آثار بدون خواننده را ارائه کرده بودند اعلام کرد:«برای حفظ نوستالژی بی کلام بودن اثر، این را گفته بودند. آقای یزدانی هم گفتند که موسیقی تیتراژ با آثار استاد کیمیایی پا به عرصه گذاشت. پیش از انقلاب خیلی از موسیقی‌ها انتخابی پخش می شد و کارگردانان پولی به آهنگساز پرداخت نمی‌کردند. اولین کسی که موسیقی به آهنگساز سفارش داد آقای مسعود کیمیایی بودند. حتی یک ساز برای فیلم «داش آکل» از آلمان آوردند.»
عبدی سوال مربوط به ارکستر سمفونیک و اینکه ارکستر سمفونیک تهران تمایل چندانی برای حضور نوازنده‌هایش در ارکسترهای خصوصی ندارد و آیا مشکلی در زمینه حضور نوازنده‌ها داشته یا خیر را اینگونه پاسخ داد:«ارکستر سمفونیک به معنای ارکستر بزرگ است که با سازهای سمفونیک اجرا می شود. به معنای ارکستر سمفونیک نیست. برخی گفتند که اسم فیلارمونیک را انتخاب کنیم اما بحث ما عنوان نیست. اتفاقا با آقای «علی رهبری» که صحبت می‌کردم ایشان گفتند که نوازنده‌ها می‌توانند در جاهای دیگر هم حضور داشته باشند ولی فقط با برنامه‌های ما تداخل نداشته باشد. ما به احترام ارکستر سمفونیک تهران، برنامه خودمان را از 15 به 16 مرداد منتقل کردیم تا با اجرای ارکستر سمفونیک که با حضور و همت آقای علی رهبری کم کم خودش را دارد پیدا می کند، تداخل نداشته باشد.»
رهبر ارکستر این اجرا درباره تفاوت تنظیم‌ها گفت:«تنظیم‌ها خیلی متفاوت هستند. حرف‌های من در ارکستر است ولی ملودی‌ها به هیچ وجه دست نخورده است. ملودی فیلم «سرب»، تیتراژهایی که آقای یزدانی خوانده‌اند، ملودی فیلم «مرسدس» یا ملودی فیلم متروپل دست نخورده‌اند و فقط تنظیم و ارکستراسیون متفاوت دارند و شاید یک شخص دیگر به شکل متفاوتی تنظیم کند.»
*مسعود کیمیایی: اگر این اتفاق رخ می داد یک بار دیگر قهرمان در سینمای ما یادآوری و نگاه دیگری به قیصر می شد
مسعود کیمیایی سپس گفت:«چون قرار بود کارهای اسفندیار منفردزاده یعنی رضا موتوری و گوزن‌ها هم باشد، با مرحوم فرهاد مقایسه می‌شد. من هم دوست نداشتم که چنین بازی رخ دهد و رضا یزدانی بخواند و او را با فرهاد مقایسه کنند. من فکر کردم کارهایی که رضا برای فیلم‌های بعد از انقلاب خوانده، فقط همان‌ها را داشته باشیم. این اتفاق به شکل دیگری رخ داد و اسفندیار منفردزاده گفته که کلا کارهای من را اجرا نکنید.»
او در ادامه افزود:« اگر این اتفاق رخ می داد یک بار دیگر قهرمان در سینمای ما یادآوری و نگاه دیگری به قیصر می شد. شاید این بازنگری قهرمان در فیلم‌های سیاه و سفید، جستجوی دوباره قهرمان شکل می گرفت. مثلا رضا موتوری خیلی دوست دارد آرتیست باشد و کار آخرش به سطل زباله می رسد. این کار را یک بار فرهاد خواند و یادآوری این قهرمان امکان داشت که با رقم خوردن یک اتفاق دیگر توسط آقای عبدی همراه باشد و به شکل دیگری یادآوری کند ولی اسفندیار منفردزاده دوست داشت که نباشد.»
*رضا یزدانی: اگر درگیر این دعواها نبودیم اتفاقات بهتری رخ می داد
رضا یزدانی در تکمیل صحبت‌های کیمیایی گفت:«شما بهترین جمله را در ابتدا بیان کردید و گفتید که ما هنوز درگیر دعواهای جهان سومی هستیم. من خودم دو کار فرهاد را در این سالها اجرا کرده‌ام. یکی در تئاتر آقای محمد رحمانیان بود و یکی هم در تئاتر آرامسایش بود. به نظر من اگر درگیر این دعواها نبودیم اتفاقات بهتری رخ می داد و من اتفاقات خوبی را در اجرای این دو ترانه رقم می‌زدم. بدون شک تنها کسی که هم اکنون می تواند کارهای مرحوم فرهاد را به بهترین شکل اجرا کند من هستم. شاید در آینده کسی بهتر از من اجرا کند. این موضوع را صد در صد می‌گویم.»
یکی دیگر از مباحثی که میان خبرنگاران و رضا یزدانی شکل گرفت درباره این بود که چه نیازی وجود دارد که مجددا قهرمان‌سازی شکل بگیرد و کارهای فرهاد مجددا اجرا شود. بهزاد عبدی به این بحث وارد شد و گفت:« از زمان وِردی اپرا نوشته شده و از هفتصد سال قبل اپرا نوشته شده است. اپرا نوشته شده و مهر به نام خواننده نخورده است و هرکسی ممکن است که اجرا کند. ما نباید بگوییم که چون این خواننده در قله، اجرا کرده پس دیگر کسی نباید اجرا کند. تخیل اینکه خواننده در بهترین شکل اجرا غلط است و بهترین شکل را شما دوست دارید. مثلا تصنیف مرغ سحر را خانم اخوان و آقای شجریان و خیلی‌های دیگر اجرا کرده‌اند ولی ما با صدای استاد شجریان دوست داریم بشنویم. سلیقه زمانی که به جای عقیده حکم می‌کند این اتفاقات پیش می‌آید.»
یکی از خبرنگاران درباره درخواست اسفندیار منفردزاده از کیمیایی پرسید و اینکه چنین مساله‌ای شاید یک به دلایل دیگر باشد و این کارگردان گفت:«هیچ عقبه‌ای وجود ندارد. من با ایشان هر بیست روز یا یک ماه حال و احوال تلفنی داریم و گاهی هم اگر اتفاق بیفتد همدیگر را در یک نقطه دنیا می بینیم. این عقیده او بوده و عقیده‌اش برای من محترم است. چرا باید از او برای اجرای این قطعات خواهش می‌کردم و ایشان دوست نداشتند.»
رضا یزدانی در بخش دیگری از جلسه تجربه اجرا با ارکستر و پروسه تمرینات خود را عنوان کرد:«من قبلا هم در بزرگداشت استاد «محمد نوری» کارهای ایشان را با ارکستر بزرگ خواندم.»
*بهزاد عبدی: نخواستیم این اجرا خیلی خواننده‌محور باشد
بهزاد عبدی در پاسخ به این سوال که چرا فقط از حضور رضا یزدانی استفاده شده و خواننده‌های دیگری نظیر «مانی رهنما» یا «سیروس سلیمی» که پس از انقلاب با مسعود کیمیایی همکاری داشته‌اند، در ارکستر حضور ندارند گفت:«ما نخواستیم این اجرا خیلی خواننده‌محور باشد و این برنامه شب موسیقی فیلم است. اتفاقا قطعه مرسدس را «باربد بیات» تنظیم کرده و او به یاد پدرش سولوی هورن می‌نوازد. انشاالله اگر بخواهیم شب موسیقی تیتراژ برگزار کنیم، خواننده‌های مختلف را دعوت خواهیم کرد.»
این موزیسین جزئیات اجرای شب موسیقی فیلم‌های مسعود کیمیایی را به این شکل تشریح کرد:«قطعات فیلم‌های متروپل، حکم، رییس، سرب و مرسدس اجرا می شود و امکان اضافه شدن گروهبان هم وجود دارد.»
*علی شجاعی: برای بنده، حکم فرمایش استاد کیمیایی بوده
علی شجاعی، تهیه کننده این کنسرت، توضیحاتی را درباره مقوله پخش بخش‌هایی از فیلم‌ها در سالن بیان کرد:«تلاش می‌کنیم که نمایش برخی از صحنه‌های به یاد ماندنی این فیلم‌ها را داشته باشیم. فکر می‌کنم که لذت کمی هم نداشته باشد.»
او در پاسخ به این سوال که سی سال از ساخت آثار آقای منفردزاده گذشته و چون شامل قانون کپی رایت نمی‌شود و در صورت تایید تهیه‌کننده امکان اجرای آثار آن آهنگساز وجود دارد گفت:«در شرایط چنین اجرایی، حقیقتا بنده خودم را کوچکترین عاملی می‌بینم که در این فرآیند نقش دارد. چنین اتفاقی زمانی می تواند رخ دهد که جمعی از افراد که درگیر این پروژه هستند دل و رضایتشان در یک موضوع باشد. از بُعد حقوقی حق با شما است و من هم اعتقاد دارم که قطعه‌ای که سالها از تولید آن می‌گذرد، ملی است و مالک آن مردم و مملکت هستند. اثبات این حرف هم زمزمه آن موسیقی توسط افراد در خلوت خود یا محافل کوچک است. این حق مردم است که بتوانند چنین لذتی را مجددا در قالب شنیدن به این فرم داشته باشند. اما در هر صورت برای بنده، حکم فرمایش استاد کیمیایی بوده و اگر صلاح بدانند که این کار نباید انجام شود پس نباید انجام شود. آقای عبدی هم چنین نظری داشتند. از لحاظ قانونی می‌توانست این کارها اجرا شود، اما در بحث هنری تصمیم دیگری اتخاذ شد. ما هنوز هم دوست داریم که بتوانیم اجازه را بگیریم و این قضیه صد در صد منتفی شده نیست.»