آلبوم «موسیقی شمال خراسان» با دوتار نوازی و آواز سهراب محمدی پیشکسوت موسیقی خراسان روانه بازار موسیقی شد.
به گزارش خبرنگار مهر، در این آلبوم که ضبط آن در سال ۸۴ انجام گرفته ۱۴ قطعه از موسیقی منطقه شمال خراسان با هنرمندی استاد سهراب محمدی دوتار نواز و خواننده موسیقی مقامی استان خراسان شمالی برای علاقه مندان عرضه شده است.
سهراب محمدی متولد آشخانه در خراسان شمالی است و وقتی این ضبط ها در دی ماه ۱۳۸۴ انجام می شد او شصت و هشت سال داشت. شهرت وی به سبب تسلطش بر اجرای کارگان گسترده ترانه های کردی کرمانجی است که بسیاری از آنها را خودش ساخته است. او چندین نوع شعر مذهبی فارسی شامل نوحه، تعزیه و چاووشی نامه را که هنگام عزیمت زائران به مکه خوانده می شود نیز اجرا می کند. سهراب پنج پسر و سه دختر دارد و پدرش هم خواننده و نوازنده دو تار بود. پدربزرگش، غلامحسین، هم ترانه های کردی را با همراهی دو تار می خواند.
سهراب داستان یا حکایت که شامل نثر گفتاری به فارسی یا ترکی خراسانی و شعرهای ترکی است اجرا نمی کند. اینها هسته کارگان «بخشی» خراسانی را تشکیل می دهند و اغلب در دفترچه هایی یادداشت می شوند. لقب بخشی گاهی هم به هنرمندانی اطلاق می شود که خودشان شعرهایی به ترکی خراسانی، کردی کرمانجی یا فارسی سروده اند. اگر این جنبه را در نظر بگیریم سهراب را می شود یک بخشی قلمداد کرد. یکی از ساخته های وی یک نسخه کرمانجی از داستان یوسف و زلیخاست. او با اتکا به حافظه قوی خویش از دفترچه که برای بسیاری از بخشی ها ارزش فوق العاده ای دارد بی نیاز است.
اغلب شعرهای این اثر از قول مردی جوان خطاب به دختری که دوستش دارد خوانده می شود. در دو مورد دختر پاسخ می دهد و یک ترانه معروف هم مرثیه زنی جوان برای نامزدش است.
شعرهای هشت هجایی معمولا در قالب سه خشتی دسته بندی می شوند که ممکن است خواننده ها سطرهای آنها را از یک سه خشتی به سه خشتی دیگر انتقال دهند. خواننده ها موارد منتخب خود از سه خشتی های متداول را پشت سر هم می چینند و اغلب تعداد متغیری هجای ترجیع بند بین چهار هجای اول و چهارتای دوم سطرهای هشت هجایی می گنجانند و این همان کاری است که سهراب در بسیاری از این اجراها انجام داده است. فرمول های چهارهجایی مانند هِرچی دِوِم (هرچه بگویم) و وَن شِوَنَه (آن شب ها) که هر دو را در قطعه ۷ می شنوید کاملا در این چارچوب جای می گیرند. به علاوه مجموعه ای از فرمول های هفت هجایی (مانند اِوِّل سِرِی بِسمِلِی که در قطعه ۱ می شنوید) برای بندهایی با چهار یا پنج سطر چهارده هجایی که قالب مورد پسند جعفرقلی، برجسته ترین شاعر کرمانجی خراسان بوده، شکل گرفته اند. خواننده ها معمولا بین و داخل سه خشتی ها و یا بندها ترجیع بند می گنجانند.
در نکاتی که درباره تک تک ترانه ها با همکاری روشن گل افروز و سعید تهرانی زاده تهیه شده، آمده است:
جعفر قلی: کردهای خراسان شمالی مدت هاست جعفر قلی را به عنوان شاعر پیشتاز و اصل خود می شناسند. وی شعرهایی با موضوعات گوناگون به ترکی خراسانی، فارسی، عربی و به خصوص کردی کرمانجی سروده است. بخشی ها می توانند برخی شعرهای او را اغلب با همان آهنگی که در اینجا به کار رفته اجرا کنند. کلیم الله توحدی پژوهشگر پیشتاز تاریخ و فرهنگ کردی خراسانی با بهره گیری از دفترچه های متعلق به تعداد زیادی از بخش ها تصحیحی انتقادی از شعرهای جعفر قلب گردآور و تالیف نموده است. سهراب محمدی مانند دیگر رامشگران خراسانی برای سایر شعرهای چهارده هجایی هم مثل مواردی که معمولا به جعفر قلی نسبت داده می شوند از ملودی جعفرقلی بهره می گیرد.
سردار عِوَض: شعرهایی در سوگ کشته شدن سردار عوض به دست روس ها در اولین مجموعه شعر کردی خراسانی که انتشار یافت گنجانده شده بود. او رهبر قیام قبایل کردی بود که ناصرالدین شاه سرزمینشان را به روس ها واگذار کرده بود.حس قدردانی و محبت عمیق بسیاری از افراد نسل های بعد نسبت به سردار عوض عامل ماندگاری این اشعار بوده است. سهراب محمدی در خلق شعری به احترام دو تن از پسرانش که در جنگ ایران و عراق زخمی شده بودند از آهنگ منسوب به سردار عوض بهره گرفته است.
الله مَزاره : این اشعار را زنی بر مزار نامزدش، رستم، می خواند. رستم جنگجویی بوده که در درگیری میان عشایر کُرد کوهستانِ شاه جهان و همسایگان ترکشان کشته شده است.
مَگری مَگری (گریه نکن): ترانه با شکوه مردی که به درد عشق مبتلاست آغاز می شود. او به معشوق قول می دهد برایش سیب و انار بیاورد. معشوق هم به این می نازد که با چشمان سیاهش پسران را می کشد و در پاسخ می گوید که در خانه می ماند و نان می پزد.
لیلی لَیلانه: یک چوپان جوان کُرد اشعاری برای لیلی، دختر عشایری که عاشقش است، می خواند.
زرافشان: پسری با دوتارش که تازه آن را سیم انداخته، در غم عشقش به زرافشان می خواند.
الله خان: پسری که بیمار بوده، با به یاد آوردن نزاع شب گذشته اش با الله خان، برای او می خواند و از او می خواهد برای خرید گردو همراهش به مغازه برود.
آهنگ گوهرجان (در فارسی و ترکی معروف به شاه ختایی): شاه ختایی یک آرایش ریتمیک و ملودیک همساز با شعرهای هر سه زبان عمده خراسان شمالی، یعنی فارسی، ترکی خراسانی و کردی کرمانجی است. مناسب ترین اشعار برای این ترکی مواردی با وزن عروضی فاعلاتن فاعلاتن فاعلن یا فرم کوتاه فاعلاتن فاعلن هستند که در شعر آغازین این قطعه تو گُلی اِز بلبلِم (تو گلی و من بلبلم) شنیده می شوند.
وَرَ هَنَه سَر سومُره (بهانه ای پیدا کن پیش من بیایی). پسری از دختر مورد علاقه اش می خواهد به کنار رودخانه بیاید و همه غصه ها و دردل هایش را بشنود.
لِی لِی جُیلو لِی لِی سُیلو: پسر و دختری از روی دو کوه مجاور اشعاری خطاب به یکدیگر رد و بدل می کنند. پسر به دختر پیشنهاد می کند در دشت به او بپیوندد تا با هم میوه جمع کنند. نظر دختر این است که پسر مثل گدایان به در خانه پدرش بیاید تا شاید پدر از روی بخشش و کرم او را به پسر بدهد.
هَرَه هَرَه تو لِنگ مَرَه: پسری به دختری می گوید که حضورش مایه رنج و عذاب بی حد و حصر اوست و باید بی درنگ پسر را ترک کند.
زلیخا: سهراب محمدی نسخه ای کرمانجی از حکایت یوسف و زلیخا ساخته است که بخشی ها معمولا آن را در قالب داستانی به نثر فارسی یا ترکی خراسانی و شعرهای ترکی اجرا می کنند. در این قطعه آهنگ «هرای» که بسیار تاثیرگذار است برای شعرهایی به کار رفته که یوسف وقتی خواب درخت چنار را می بیند خطاب به مادرش می خواند و از او برای تعبیر خوابش کمک می خواهد. مادرش می گوید «درخت چنار همانا دختر عمویت، زلیخا است». یوسف به خانه زلیخا می رود و وقتی زلیخا از در وارد می شود از هوش می رود و مادرش بلافاصله با لیوانی آب از راه می رسد.
لو: یکی از معروف ترین آهنگ های خراسان شمالی است که هر موسیقی دان حرفه ای و نیمه حرفه ای آن را می خواند یا می نوازد.
آلبوم «موسیقی شمال خراسان» از سوی موسسه فرهنگی هنری ماهور با شماره ۱۱۱۸/۲۷ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و شماره ثبت ۱۶۱۹۸ کتابخانه ملی در فروشگاه های عرضه محصولات فرهنگی به فروش می رسد.